غزلیات شمس تبریزی

15

ای نوش کرده نیش را بی خویش کن باخویش را                   

باخویش کن بی خویش را چیزی بده درویش را

تشریف ده عشاق را پرنور کن آفاق را                                 

بر زهر زن تریاق را چیزی بده درویش را

با روی همچون ماه خود با لطف مسکین خواه خود                

ما را تو کن همراه خود چیزی بده درویش را

چون جلوه مه می کنی وز عشق آگه می کنی 

با ما چه همره می کنی چیزی بده درویش را

درویش را چه بود نشان جان و زبان درفشان                         

نی دلق صدپاره کشان چیزی بده درویش را

هم آدم و آن دم تویی هم عیسی و مریم تویی                  

هم راز و هم محرم تویی چیزی بده درویش را

تلخ از تو شیرین می شود کفر از تو چون دین می شود        

خار از تو نسرین می شود چیزی بده درویش را

جان من و جانان من کفر من و ایمان من                               

سلطان سلطانان من چیزی بده درویش را

ای تن پرست بوالحزن در تن مپیچ و جان مکن                      

منگر به تن بنگر به من چیزی بده درویش را

امروز ای شمع آن کنم بر نور تو جولان کنم                          

بر عشق جان افشان کنم چیزی بده درویش را

امروز گویم چون کنم یک باره دل را خون کنم                        

وین کار را یک سون کنم چیزی بده درویش را

تو عیب ما را کیستی تو مار یا ماهیستی                            

خود را بگو تو چیستی چیزی بده درویش را

جان را درافکن در عدم زیرا نشاید ای صنم                           

تو محتشم او محتشم چیزی بده درویش را

16

ای یوسف آخر سوی این یعقوب نابینا بیا 

  ای عیسی پنهان شده بر طارم مینا بیا

از هجر روزم قیر شد دل چون کمان بد تیر شد                      

یعقوب مسکین پیر شد ای یوسف برنا بیا

ای موسی عمران که در سینه چه سیناهاستت 

گاوی خدایی می کند از سینه سینا بیا

رخ زعفران رنگ آمدم خم داده چون چنگ آمدم                    

در گور تن تنگ آمدم ای جان باپهنا بیا

چشم محمد با نمت واشوق گفته در غمت                         

زان طره ای اندرهمت ای سر ارسلنا بیا

خورشید پیشت چون شفق ای برده از شاهان سبق           

ای دیده بینا به حق وی سینه دانا بیا

ای جان تو و جان ها چو تن بی جان چه ارزد خود بدن             

دل داده ام دیر است من تا جان دهم جانا بیا

تا برده ای دل را گرو شد کشت جانم در درو                         

اول تو ای دردا برو و آخر تو درمانا بیا

ای تو دوا و چاره ام نور دل صدپاره ام                                   

اندر دل بیچاره ام چون غیر تو شد لا بیا

نشناختم قدر تو من تا چرخ می گوید ز فن                           

دی بر دلش تیری بزن دی بر سرش خارا بیا

ای قاب قوس مرتبت وان دولت بامکرمت                             

کس نیست شاها محرمت در قرب او ادنی بیا

ای خسرو مه وش بیا ای خوشتر از صد خوش بیا                 

ای آب و ای آتش بیا ای در و ای دریا بیا

مخدوم جانم شمس دین از جاهت ای روح الامین                

تبریز چون عرش مکین از مسجد اقصی بیا

17

آمد ندا از آسمان جان را که بازآ الصلا                                   

جان گفت ای نادی خوش اهلا و سهلا مرحبا

سمعا و طاعه ای ندا هر دم دو صد جانت فدا                      

یک بار دیگر بانگ زن تا برپرم بر هل اتی

ای نادره مهمان ما بردی قرار از جان ما 

آخر کجا می خوانیم گفتا برون از جان و جا

از پای این زندانیان بیرون کنم بند گران                                 

بر چرخ بنهم نردبان تا جان برآید بر علا

تو جان جان افزاستی آخر ز شهر ماستی                            

دل بر غریبی می نهی این کی بود شرط وفا

آوارگی نوشت شده خانه فراموشت شده                           

آن گنده پیر کابلی صد سحر کردت از دغا

این قافله بر قافله پویان سوی آن مرحله                              

چون برنمی گردد سرت چون دل نمی جوشد تو را

بانگ شتربان و جرس می نشنود از پیش و پس                   

ای بس رفیق و همنفس آن جا نشسته گوش ما

خلقی نشسته گوش ما مست و خوش و بی هوش ما        

نعره زنان در گوش ما که سوی شاه آ ای گدا

18

ای یوسف خوش نام ما خوش می روی بر بام ما                  

انا فتحنا الصلا بازآ ز بام از در درآ

ای بحر پرمرجان من والله سبک شد جان من                      

 این جان سرگردان من از گردش این آسیا

ای ساربان با قافله مگذر مرو زین مرحله                              

اشتر بخوابان هین هله نه از بهر من بهر خدا

نی نی برو مجنون برو خوش در میان خون برو                       

از چون مگو بی چون برو زیرا که جان را نیست جا

گر قالبت در خاک شد جان تو بر افلاک شد                           

گر خرقه تو چاک شد جان تو را نبود فنا

از سر دل بیرون نه ای بنمای رو کایینه ای                           

چون عشق را سرفتنه ای پیش تو آید فتنه ها

گویی مرا چون می روی گستاخ و افزون می روی                

بنگر که در خون می روی آخر نگویی تا کجا

گفتم کز آتش های دل بر روی مفرش های دل                    

می غلط در سودای دل تا بحر یفعل ما یشا

هر دم رسولی می رسد جان را گریبان می کشد                

بر دل خیالی می دود یعنی به اصل خود بیا

دل از جهان رنگ و بو گشته گریزان سو به سو                      

نعره زنان کان اصل کو جامه دران اندر وفا

19

امروز دیدم یار را آن رونق هر کار را                                      

می شد روان بر آسمان همچون روان مصطفی

خورشید از رویش خجل گردون مشبک همچو دل                 

از تابش او آب و گل افزون ز آتش در ضیا

گفتم که بنما نردبان تا برروم بر آسمان                                

گفتا سر تو نردبان سر را درآور زیر پا

چون پای خود بر سر نهی پا بر سر اختر نهی                       

چون تو هوا را بشکنی پا بر هوا نه هین بیا

بر آسمان و بر هوا صد رد پدید آید تو را                                

بر آسمان پران شوی هر صبحدم همچون دعا

20

چندانک خواهی جنگ کن یا گرم کن تهدید را                       

می دان که دود گولخن هرگز نیاید بر سما

ور خود برآید بر سما کی تیره گردد آسمان                           

کز دود آورد آسمان چندان لطیفی و ضیا

خود را مرنجان ای پدر سر را مکوب اندر حجر                        

با نقش گرمابه مکن این جمله چالیش و غزا

گر تو کنی بر مه تفو بر روی تو بازآید آن                                

ور دامن او را کشی هم بر تو تنگ آید قبا

پیش از تو خامان دگر در جوش این دیگ جهان                       

بس برطپیدند و نشد درمان نبود الا رضا

بگرفت دم مار را یک خارپشت اندر دهن                               

سر درکشید و گرد شد مانند گویی آن دغا

آن مار ابله خویش را بر خار می زد دم به دم                         

سوراخ سوراخ آمد او از خود زدن بر خارها

بی صبر بود و بی حیل خود را بکشت او از عجل                   

گر صبر کردی یک زمان رستی از او آن بدلقا

بر خارپشت هر بلا خود را مزن تو هم هلا                            

ساکن نشین وین ورد خوان جاء القضا ضاق الفضا

فرمود رب العالمین با صابرانم همنشین                              

ای همنشین صابران افرغ علینا صبرنا

رفتم به وادی دگر باقی تو فرما ای پدر                                

مر صابران را می رسان هر دم سلامی نو ز ما

21

جرمی ندارم بیش از این کز دل هوا دارم تو را                       

از زعفران روی من رو می بگردانی چرا

یا این دل خون خواره را لطف و مراعاتی بکن                         

یا قوت صبرش بده در یفعل الله ما یشا

این دو ره آمد در روش یا صبر یا شکر نعم                             

بی شمع روی تو نتان دیدن مر این دو راه را

هر گه بگردانی تو رو آبی ندارد هیچ جو                               

کی ذره ها پیدا شود بی شعشعه شمس الضحی

بی باده تو کی فتد در مغز نغزان مستی یی 

  بی عصمت تو کی رود شیطان بلا حول و لا

نی قرص سازد قرصی یی مطبوخ هم مطبوخیی                

تا درنیندازی کفی ز اهلیله خود در دوا

امرت نغرد کی رود خورشید در برج اسد                              

بی تو کجا جنبد رگی در دست و پای پارسا

در مرگ هشیاری نهی در خواب بیداری نهی                       

در سنگ سقایی نهی در برق میرنده وفا

سیل سیاه شب برد هر جا که عقلست و خرد                     

زان سیلشان کی واخرد جز مشتری هل اتی

ای جان جان جزو و کل وی حله بخش باغ و گل                     

وی کوفته هر سو دهل کای جان حیران الصلا

هر کس فریباند مرا تا عشر بستاند مرا

آن کم دهد فهم بیا گوید که پیش من بیا

زان سو که فهمت می رسد باید که فهم آن سو رود             

آن کت دهد طال بقا او را سزد طال بقا

هم او که دلتنگت کند سرسبز و گلرنگت کند                       

هم اوت آرد در دعا هم او دهد مزد دعا

هم ری و بی و نون را کردست مقرون با الف                        

در باد دم اندر دهن تا خوش بگویی ربنا

لبیک لبیک ای کرم سودای تست اندر سرم                        

ز آب تو چرخی می زنم مانند چرخ آسیا

هرگز نداند آسیا مقصود گردش های خود                            

کاستون قوت ماست او یا کسب و کار نانبا

آبیش گردان می کند او نیز چرخی می زند                          

حق آب را بسته کند او هم نمی جنبد ز جا

خامش که این گفتار ما می پرد از اسرار ما                          

تا گوید او که گفت او هرگز بننماید قفا