غزلیات شمس تبریزی

50

ای بگرفته از وفا گوشه کران چرا چرا                                   

بر من خسته کرده ای روی گران چرا چرا

بر دل من که جای تست کارگه وفای تست                          

هر نفسی همی زنی زخم سنان چرا چرا

گوهر نو به گوهری برد سبق ز مشتری                              

جان و جهان همی بری جان و جهان چرا چرا

چشمه خضر و کوثری ز آب حیات خوشتری                         

ز آتش هجر تو منم خشک دهان چرا چرا

مهر تو جان نهان بود مهر تو بی نشان بود                             

در دل من ز بهر تو نقش و نشان چرا چرا

گفت که جان جان منم دیدن جان طمع مکن                          

ای بنموده روی تو صورت جان چرا چرا

ای تو به نور مستقل وی ز تو اختران خجل                           

بس دودلی میان دل ز ابر گمان چرا چرا

51

گر تو ملولی ای پدر جانب یار من بیا                                    

 تا که بهار جان ها تازه کند دل تو را

بوی سلام یار من لخلخه بهار من                                        

باغ و گل و ثمار من آرد سوی جان صبا

مستی و طرفه مستیی هستی و طرفه هستیی              

ملک و درازدستیی نعره زنان که الصلا

پای بکوب و دست زن دست در آن دو شست زن                  

پیش دو نرگس خوشش کشته نگر دل مرا

زنده به عشق سرکشم بینی جان چرا کشم                      

پهلوی یار خود خوشم یاوه چرا روم چرا

جان چو سوی وطن رود آب به جوی من رود                          

تا سوی گولخن رود طبع خسیس ژاژخا

دیدن خسرو زمن شعشعه عقار من                                   

سخت خوش است این وطن می نروم از این سرا

جان طرب پرست ما عقل خراب مست ما                            

ساغر جان به دست ما سخت خوش است ای خدا

هوش برفت گو برو جایزه گو بشو گرو                                  

روز شدشت گو بشو بی شب و روز تو بیا

مست رود نگار من در بر و در کنار من                                   

هیچ مگو که یار من باکرمست و باوفا

آمد جان جان من کوری دشمنان من                                    

رونق گلستان من زینت روضه رضا

52

چون همه عشق روی تست جمله رضای نفس ما               

کفر شدست لاجرم ترک هوای نفس ما

چونک به عشق زنده شد قصد غزاش چون کنم                   

غمزه خونی تو شد حج و غزای نفس ما

نیست ز نفس ما مگر نقش و نشان سایه ای                      

چون به خم دو زلف تست مسکن و جای نفس ما

عشق فروخت آتشی کآب حیات از او خجل                         

پرس که از برای که آن ز برای نفس ما

هژده هزار عالم عیش و مراد عرضه شد                             

جز به جمال تو نبود جوشش و رای نفس ما

دوزخ جای کافران جنت جای مومنان                                    

عشق برای عاشقان محو سزای نفس ما

اصل حقیقت وفا سر خلاصه رضا                                        

خواجه روح شمس دین بود صفای نفس ما

در عوض عبیر جان در بدن هزار سنگ                                  

از تبریز خاک را کحل ضیای نفس ما

53

عشق تو آورد قدح پر ز بلاها                                               

گفتم می می نخورم پیش تو شاها

داد می معرفتش آن شکرستان                                          

مست شدم برد مرا تا به کجاها

از طرفی روح امین آمد پنهان                                              

پیش دویدم که ببین کار و کیاها

گفتم ای سر خدا روی نهان کن                                          

شکر خدا کرد و ثنا گفت دعاها

گفتم خود آن نشود عاشق پنهان                                        

چیست که آن پرده شود پیش صفاها

عشق چو خون خواره شود وای از او وای                            

کوه احد پاره شود خاصه چو ماها

شاد دمی کان شه من آید خندان                                        

باز گشاید به کرم بند قباها

گوید افسرده شدی بی نظر ما 

 پیشتر آ تا بزند بر تو هواها

گوید کان لطف تو کو ای همه خوبی 

 بنده خود را بنما بندگشاها

گوید نی تازه شوی هیچ مخور غم                                      

تازه تر از نرگس و گل وقت صباها

گویم ای داده دوا هر دو جهان را                                          

نیست مرا جز لب تو جان دواها

میوه هر شاخ و شجر هست گوایش                                   

روی چو زر و اشک مرا هست گواها

54

از این اقبالگاه خوش مشو یک دم دلا تنها                            

دمی می نوش باده جان و یک لحظه شکر می خا

به باطن همچو عقل کل به ظاهر همچو تنگ گل                   

دمی الهام امر قل دمی تشریف اعطینا

تصورهای روحانی خوشی بی پشیمانی                             

ز رزم و بزم پنهانی ز سر سر او اخفی

ملاحت های هر چهره از آن دریاست یک قطره                     

به قطره سیر کی گردد کسی کش هست استسقا

دلا زین تنگ زندان ها رهی داری به میدان ها                      

مگر خفته ست پای تو تو پنداری نداری پا

چه روزی هاست پنهانی جز این روزی که می جویی            

چه نان ها پخته اند ای جان برون از صنعت نانبا

تو دو دیده فروبندی و گویی روز روشن کو                            

زند خورشید بر چشمت که اینک من تو در بگشا

از این سو می کشانندت و زان سو می کشانندت                

مرو ای ناب با دردی بپر زین درد رو بالا

هر اندیشه که می پوشی درون خلوت سینه                       

نشان و رنگ اندیشه ز دل پیداست بر سیما

ضمیر هر درخت ای جان ز هر دانه که می نوشد                  

شود بر شاخ و برگ او نتیجه شرب او پیدا

ز دانه سیب اگر نوشد بروید برگ سیب از وی                      

ز دانه تمر اگر نوشد بروید بر سرش خرما

چنانک از رنگ رنجوران طبیب از علت آگه شد                       

ز رنگ و روی چشم تو به دینت پی برد بینا

ببیند حال دین تو بداند مهر و کین تو                                     

ز رنگت لیک پوشاند نگرداند تو را رسوا

نظر در نامه می دارد ولی با لب نمی خواند                          

همی داند کز این حامل چه صورت زایدش فردا

وگر برگوید از دیده بگوید رمز و پوشیده                                 

اگر درد طلب داری بدانی نکته و ایما

وگر درد طلب نبود صریحا گفته گیر این را                              

فسانه دیگران دانی حواله می کنی هر جا

55

شب قدر است جسم تو کز او یابند دولت ها                        

مه بدرست روح تو کز او بشکافت ظلمت ها

مگر تقویم یزدانی که طالع ها در او باشد                             

مگر دریای غفرانی کز او شویند زلت ها

مگر تو لوح محفوظی که درس غیب از او گیرند                     

و یا گنجینه رحمت کز او پوشند خلعت ها

عجب تو بیت معموری که طوافانش املاکند                         

عجب تو رق منشوری کز او نوشند شربت ها

و یا آن روح بی چونی کز این ها جمله بیرونی                      

که در وی سرنگون آمد تامل ها و فکرت ها

ولی برتافت بر چون ها مشارق های بی چونی                   

بر آثار لطیف تو غلط گشتند الفت ها

عجایب یوسفی چون مه که عکس اوست در صد چه            

از او افتاده یعقوبان به دام و جاه ملت ها

چو زلف خود رسن سازد ز چه هاشان براندازد                      

کشدشان در بر رحمت رهاندشان ز حیرت ها

چو از حیرت گذر یابد صفات آن را که دریابد                            

خمش که بس شکسته شد عبارت ها و عبرت ها